voorzitter van het Comité Erasmus icoon van Rotterdam
Mevrouw de wethouder, mevrouw Gonçalves, familieleden en vrienden van mevrouw Gonçalves, geachte aanwezigen: welkom bij de viering van de 557ste verjaardag van Desiderius Erasmus.
Dit jaar is het 75 jaar geleden dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd aangenomen. Vele aspecten van het gedachtegoed van Erasmus hebben bijgedragen aan het tot stand komen van het concept mensenrechten. Reden voor het Comité Erasmus om dit jaar “Mensenrechten” als thema van onze verjaardagsviering te kiezen.
Het Comité Erasmus, icoon van Rotterdam, bestaat uit 16 Rotterdamse instellingen en organisaties die samenwerken met het doel om Erasmus tot HET boegbeeld van zijn geboortestad te maken.
Wij hebben als belangrijkste doelen het gedachtegoed van Erasmus onder de Rotterdammers uit te dragen: immers, hij staat voor vrijheid van meningsuiting met wederzijds respect en tolerantie, voor het belang van dialoog met humor en ironie, maar ook voor het belang van kennis en educatie. Basisprincipes waarvan wij hopen dat iedere Rotterdammer ze omarmt.
Daarnaast bevorderen wij de bekendheid van Erasmus in het stadsbeeld en het gebruik van zijn naam – eigenlijk zijn merk – bij het positioneren van de stad Rotterdam in binnen-en buitenland.
Op een aantal opvallende plekken in de stad zijn Adagia, kernachtige uitspraken van Erasmus, geplaatst: u ziet ze onder andere in het Centraal Station, op de Centrale Bibliotheek en in enkele metrostations. Ze nodigen Rotterdammers uit om bij het lezen even na te denken over de betekenis. U kent ze wel: ”Heel de wereld is mijn vaderland”, ”Jonge mensen zijn de hoop van een land”, ”Ik wil een burger van de wereld zijn, een landgenoot van iedereen” en “Ruimte scheidt enkel de lichamen, niet de geesten”.
Ik roep ieder van u op om na te gaan of er een Adagium kan worden geplaatst op uw kantoor, school, ziekenhuis of andere instelling. Er zijn er nog genoeg, zoals ”Laat iedereen zijn overtuiging eren zonder die van een ander te beledigen” of – als deze te lang is – ”Het ei moet niet wijzer zijn dan de kip”.
Het is verheugend dat de belangstelling voor Erasmus in de stad Rotterdam ook dit jaar weer is toegenomen. Enkele voorbeelden:
—in het ErasmusMC werd een 4 meter hoog beeld onthuld, getiteld “Erasmus te Paard”, gemaakt door de beeldhouwer Eric Claus;
—in de Erasmus Universiteit werd in een nieuw onderwijsgebouw een prachtig drie-dimensionaal houten beeld van Erasmus geplaatst, gemaakt door de boomzaagkunstenaar Jeroen Boersma;
—een buitengewoon moment was in mei toen de Erasmus collectie, die wordt bewaard en beheerd door de Bibliotheek Rotterdam door de Unesco werd toegevoegd aan het Internationale Unesco Memory of the World Register. Een prestigieuze erkenning voor deze collectie van meer dan 3000 boeken en geschriften door en over Erasmus. De Unesco-status van de Erasmuscollectie benadrukt haar internationale betekenis, maar geeft ook de verplichting deze te blijven beheren en voor onderzoekers beschikbaar te stellen.;
—door het Erasmus of Rotterdam Research Center, een initiatief van de Erasmus Universiteit en de Bibliotheek Rotterdam tezamen, is een fellowship in het leven geroepen om de Erasmuscollectie in detail te bestuderen;
—overigens heeft de Erasmus Universiteit het initiatief genomen om alle studenten en docenten van de Universiteit nader kennis te laten maken met het gedachtegoed van Erasmus, met de uitdrukkelijke bedoeling de Erasmiaanse waarden te omarmen en te leven “being an Erasmian”.
De Erasmusweek 2023 was weer rijk en divers:
—enkele dagen geleden werd in de Erasmus Universiteit een tentoonstelling geopend met vele objecten uit de Unesco Erfgoedcollectie van de Bibliotheek en uit de Universitaire collectie: in deze tentoonstelling wordt het verhaal en de betekenis van Erasmus fraai in beeld gebracht;
—heel bijzonder is dat er in de Maastunnel een nevententoonstelling wordt gemaakt langs de roltrappen en in de voetgangerstunnel, waar 36 treffende afbeeldingen in lijsten worden getoond. Op deze manier zullen dagelijks duizenden Rotterdammers hun beroemde stadgenoot beter leren kennen;
—er was weer een mooi orgelconcert in de Laurenskerk;
—gisteravond een boeiende bijeenkomst, georganiseerd door het Huis van Erasmus;
—morgen een nieuwe aflevering van de “Living Library”;
—en zondag een Filosofie Workshop getiteld “Durf te Denken”;
—gisteren gingen voor de 15e keer alle eersteklassers van het Erasmiaans Gymnasium met een door hen zorgvuldig voorbereide les over Erasmus naar de groepen 8 van hun basisschool. Ditmaal waren het 209 eersteklassers die naar 90 scholen teruggingen en daar met ongeveer 3500 kinderen spraken. Op deze manier maken deze kinderen op simpele wijze kennis met de kernwaarden van het gedachtegoed van Erasmus. Via dit programma, dat van uit ons Comité met steun van de rector en leraren van het Erasmiaans Gymnasium wordt georganiseerd en wordt begeleid door Gré Ploeg, hebben in de afgelopen jaren al 50.000 schoolkinderen Erasmus leren kennen.
Kortom: Erasmus leeft in Rotterdam.
Maar hoe ging het met hem zelf, nu 500 jaar geleden in 1523. Het ging niet goed met hem.
De controverse tussen Luther en de Katholieke kerk werd steeds groter. Erasmus kwam steeds meer in de knel omdat hij geen duidelijke keuze tussen de kampen wilde maken.
Er ging een schok door Europa toen in het voorjaar van 1523 in Brussel voor het eerst twee ketters werden verbrand. Erasmus is bang. Hij schrijft een uitgebreide brief aan paus Adrianus met het dringende verzoek hem niet voor ketterij te veroordelen voor hij in Rome is gehoord .
In een vervolg schrijft hij aan de paus dat hij een plan heeft om de huidige onrust in de wereld te verhelpen. Zijn plan is geheim en hij wil het persoonlijk toelichten. In een latere brief aan de paus blijft hij treuzelen om naar Rome te gaan; hij verschuilt zich hierbij achter een zwakke gezondheid. Verwijzend naar zijn nieuwe plan, stopt deze brief abrupt. Mogelijk is deze brief nooit verstuurd.
Erasmus begint zijn plan op paper te zetten en u weet allen wat er begin 1524 volgt: de stelling dat ieder mens beschikt over een “vrije wil”. Een revolutionair concept dat wezenlijk is gebleken bij het ontstaan van onze huidige vrije samenleving.
Erasmus wijst de predestinatieleer van Luther af: niet alles is al voorbeschikt bij de geboorte, de mens kan en mag zelf kiezen tussen goed en kwaad.
Vandaag – 75 jaar na de vaststelling van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens – mogen we dankbaar zijn voor een man, die angstig en bedreigd, een nieuw levensconcept formuleerde waar wij allen in onze samenleving vandaag van profiteren.
Ik wens U een aangename middag.