Vrijwel ongemerkt voor de stad is op 30 januari 2020 het Erasmus Medisch Centrum verblijd met het prachtige kunstwerk ‘Erasmus te paard’. Het bijna 4 meter grote kunstwerk is geschonken door het Gezelschap Rotterdam ’43 ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van dit gezelschap in 2018.
Het Gezelschap Rotterdam ‘43 is in 1943 door een aantal havenmensen opgericht, ter bevordering van de te verwachten wederopbouw van Rotterdam. Het genootschap bestaat sindsdien uit 70 academici die 10x per jaar een lezing voor elkaar organiseren. De spreker moet een actueel thema behandelen en daarna een link leggen met Erasmus, door zich af te vragen: “Wat zou Erasmus van dit thema vinden?” Als dank ontvangt de spreker een beeldje van Erasmus te paard. Als een lid van het genootschap de leeftijd van 44 jaar bereikt, moet hij uittreden.
Het grote kunstwerk is gemaakt door kunstenaar Eric Claus en gebaseerd op het kleine beeldje dat een spreker van het Gezelschap ‘43 na diens lezing ontvangt. Claus is ook de maker van dit kleine beeldje.
In 2018 bestond het gezelschap 75 jaar. Tijdens het lustrumdiner ter ere van dit jubileum werd bedacht dat het mooi zou zijn om het ErasmusMC ter gelegenheid van de nieuwbouw met een passend geschenk te vereren. Er werd een lustrumcommissie gevormd die in de jaren tot 2020 tijd noch moeite heeft gespaard om het doneren van dit prachtige beeld mogelijk te maken.
Tijdens de receptie na de onthulling (30-01-2020) sloeg de voorzitter van het gezelschap een bruggetje met het ErasmusMC en Erasmus, waarbij hij de levenshouding van Erasmus zonder dogma’s benadrukte: niets staat vast en alles moet onderzocht worden. Verder belichtte hij uit Erasmus’ gedachtegoed dat de mens zelf in staat is het goede te doen en zaken beter te maken. Waar komt deze filosofie beter tot uiting dan in een ziekenhuis?
Met als thema ‘Building the future’ opende de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) op donderdag 10 november 2022 op feestelijke wijze het nieuwe Langeveld Building. Dit multifunctionele onderwijsgebouw is een van de meest duurzame onderwijsgebouwen in Nederland.
Kenmerkend voor het Langeveld Building is de groene studie-omgeving en de houten boomhut in het atrium. Door de natuur naar binnen te halen creëert de universiteit een omgeving die bijdraagt aan het welzijn en de gezondheid van studenten en docenten.
Opdrachtnemer BAM Bouw en Techniek realiseerde de nieuwbouw in samenwerking met Paul de Ruiter Architects, Buro Harro landschapsarchitect, Halmos Adviseurs en LBP|SIGHT. BAM Advies & Engineering berekende de constructieve uitwerking. abcnova verzorgde namens de opdrachtgever het project- en contractmanagement.
Tijdens de bouw ontstond bij BAM de wens om bij de opening een kunstwerk aan de EUR te schenken. Een kunstwerk om de nieuwe ideeën die in het gebouw verwerkt zijn, te benadrukken. Hiervoor werd boomzaagkunstenaar Jeroen Boersma benaderd. Boersma koos ervoor om de nieuwe ideeën voor het gebouw te volgen en voor het kunstwerk hout te gebruiken dat bij de bouw gebruikt is en overbleef. Circulair gebruik is de focus van dit beeldhouwwerk. Tevens wil hij door zijn werk de mensen aan het denken zetten en bewustwording creëren voor de schoonheid en kostbaarheid van hout. Verbazen, hun verbeelding activeren, de boom komt opnieuw tot leven met haar eigen verhaal.
Erasmus wilde hij als wijze man uitbeelden, schrijvend aan zijn nieuwe ideeën (over o.a. lesgeven en manier van leven). Het wereldberoemde schilderij van Hans Holbein de Jonge: Erasmus schrijvend aan zijn tafel van opzij gezien, werd zijn leidraad. Voor de drie dimensies van het beeld heeft Boersma verschillende andere schilderijen bekeken.
Het kunstwerk werd op 28 november onthuld.
Alle gebouwen en pleinen op campus Woudestein worden vernoemd naar bekende personen die een directe band hebben gehad met de universiteit. Langeveld Building draagt de naam van hoogleraar Emancipatievraagstukken Hendrika Maria Langeveld (1926-2004) – de eerste vrouwelijke hoogleraar op de EUR, in 1969.
Op 3 december stond in The Times (Londen) een kleurenfoto met onderschrift “In de Klassieke Week bij veilinghuis Christie’s zal een recent herontdekt portret van Erasmus door Hans Holbein de Jonge een bijzonder hoogtepunt vormen.”
Holbeins portret van Erasmus stond in het midden van de foto.
Het schilderij is afkomstig van een afstammeling van een Nederlandse familie, die het schilderij in een privécollectie sinds tenminste eind 19e eeuw bezat. Er is geen informatie over de verkoper bekend gemaakt.
Dit schilderij werd naar Groot Brittannië geïmporteerd en voor verkoop geplaatst onder het Temporary Admission Regiem (ivm BTW enz.). van veilinghuis Christie’s.
Ene dr Bodo Brinkmann heeft op verzoek van Christie’s de echtheid van het schilderij onderzocht en bekrachtigd. Geschat werd dat het schilderij tussen de 1 en 1,5 miljoen Britse pond zou opbrengen.
Uitleg van Christie’s bij het artikel in The Times:
“Dit tot nu toe niet bestudeerd paneel is een veelbetekenende toevoeging aan de serie portretten door Hans Holbein de Jonge – de meest scherpzinnige portretschilder van de 16e eeuw in noord Europa – van Desiderius Erasmus, de unieke humanist in die eeuw.
Erasmus’ eerdere activiteiten bevestigen zijn centrale positie in de intellectuele wereld van zijn tijd en zijn groeiende beroemdheid als schrijver en vertaler, terwijl zijn latere reizen verwijzen naar de onvrede door de religieuze geschilpunten veroorzaakt door de Reformatie. Zijn lange, maar regelmatig onderbroken, samenwerking met Holbein moet in dit licht worden gezien, zoals besproken in studies – meest recentelijk door dr Peter van der Coelen (‘Erasmus, Man of Images’, Holbein, Capturing Character, exhibition catalogue, Los Angeles, J. Paul Getty Museum, 2021).”
Het schilderij werd op 8 december geveild voor £ 1.122.000.
De identiteit van de nieuwe eigenaar is niet bekendgemaakt.
Tijdens de Erasmusweek (van 23 – 31 oktober j.l.) werd – naast de uitreiking van de Lof der Zotheid speld – ook de volgende activiteit georganiseerd.
Jaarlijks gaan op een donderdag rond de verjaardag van Erasmus de eersteklassers van het Erasmiaans Gymnasium met een door hen voorbereide les over Erasmus naar de groepen 8 van hun basisscholen. Zij leren deze groep-8-ers over Erasmus voor deze naar het middelbaar onderwijs gaan. De beroemde Erasmus komt namelijk in geen enkel lesprogramma op de Rotterdamse basisscholen voor. Omdat 27 oktober in de herfstvakantie viel, werd de Erasmus-les verhuisd naar donderdag 3 november.
Voor de 14e keer vertrokken de leerlingen om 12.30 u met een powerpoint presentatie en ander lesmateriaal naar hun nog maar pas verlaten basisscholen. Voor deze 30 minuten durende Erasmusles krijgen zij een cijfer door hun vorige leerkracht, passend binnen het onderdeel Erasmus van het vak Culturele Vorming op het gymnasium.
Elk jaar is er een aantal eersteklassers dat om een of andere reden niet op hun voormalige basisscholen terecht kunnen. Zij maken dan o.l.v. mw Ploeg een wandeling langs memorabele Erasmus-locaties rond de Laurenskerk. Voor de verslagen van deze wandeling ontvangen ook zij een cijfer voor het vak Culturele Vorming.
Meestal waren er tussen de 15 en 20 leerlingen die hiervan gebruik moesten maken. Dit jaar maar liefst 41! Mw Ploeg zag wel op tegen zo’n grote groep, want hoe houd je hun aandacht gevangen. Doorgaans gaat de helft van zo’n groepje al gauw hun “eigen ding” doen.
Maar het werd een feest! Nog nooit had zij zo’n aandachtig luisterende groep leerlingen om zich heen gehad. En ook nog allemaal – gedurende de hele wandeling (toch gauw een uur). De eersteklassers worden natuurlijk elk jaar slimmer. Enkelen hielden hun smartphone dichtbij haar en namen zo alles op wat zij vertelde. Er is ook enthousiast informatie van websites gehaald. En soms werd er wonderlijk gefantaseerd. Drie verslagen – ter leringh ende vermaeck – zijn hierbij geplaatst.
Dankzij de eersteklassers van het gymnasium leren ongeveer 3.500 kinderen per jaar op deze manier Erasmus kennen. Nu, na 14 keer, zijn dat er dus bijna 50.000!
“Die laatste melodie herkende u waarschijnlijk als…. Dona, nobis pacem of Geef ons vrede.
Maar wat was al die heftigheid daarvoor? Dat begon met een “bataille”: oorlogsmuziek uit de tijd van Erasmus, gevolgd door nog 2 strijdbare stukken voor orgel uit latere tijd: de “Corrente Italiana” van Juan Cabanilles Barberá (1644-1712) en “Laat ons juichen Batavieren”, weliswaar van Mozart (1756-1791) maar wel gebaseerd op een Nederlands lied.
Adriaan Hoek, onze nieuwe stadsorganist, preludeerde op ons Erasmiaanse thema van dit jaar: Weg met oorlog! Het onstuitbare pacifisme van Erasmus.
Dit thema, omdat precies 500 jaar geleden de samenspraak met de titel ”de bekentenis van een huursoldaat” verscheen.
Verder was er in 1522 ook een uitgave van “De klacht van de vrede”, die zich in de Erasmus collectie van de bibliotheek bevindt. Oorlog en vrede dus.
Vervolgens heette Steven Lamberts (voorzitter Comité Erasmus Rotterdam) alle aanwezigen hartelijk welkom:
Mijnheer de wethouder, mijnheer Koole, familie en vrienden van de heer Koole, geachte aanwezigen, welkom bij de viering van de 556ste verjaardag van Desiderius Erasmus.
Om logistieke redenen vieren wij de verjaardag vandaag een dag te vroeg; Erasmus maakte herhaaldelijk duidelijk dat hij op 28 oktober was geboren, merkwaardigerwijs bleef hij heel onduidelijk over zijn geboortejaar:1466 wordt het meest waarschijnlijk geacht.
Ik ben Steven Lamberts, voorzitter van het comité Erasmus, icoon van Rotterdam, een comité waarin 16 Rotterdamse instellingen en organisaties samenwerken met het doel Erasmus tot HET boegbeeld van zijn geboortestad te maken.
Doel van ons comité is het bevorderen van de bekendheid van het gedachtegoed van Erasmus bij alle Rotterdammers en het bevorderen van het gebruik van zijn naam, eigenlijk zijn “merk”, bij het positioneren van de stad Rotterdam in binnen- en buitenland.
Erasmus en zijn geboortestad zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Deze band schiep
Erasmus zelf door zijn naam vanaf zijn eerste gedrukte publicatie te koppelen aan Rotterdam.
Door zijn brede internationale bekendheid, maar vooral door zijn gedachtegoed is Erasmus een symbool, of als u wilt een icoon van Rotterdam geworden.
Hierna legde loco-burgemeester Faouzi Achbar uit waarom de Lof der Zotheidspeld dit jaar naar kunstenaar Peter Koole gaat:
Dames en heren,
Van harte welkom in de Burgerzaal van het stadhuis. Een prachtige plek om de verjaardag van de beroemdste Rotterdammer aller tijden te vieren: Desiderius Erasmus Roterodamus.
Eigenlijk een dag te vroeg, want hij is morgen pas echt jarig. Maar dat mag de pret niet drukken. Het is tenslotte al heel bijzonder dat we er eeuwen later nog steeds een feest van maken.
Vast onderdeel van dit jaarlijkse ritueel is de uitreiking van de Lof der Zotheidspeld. Een onderscheiding voor iemand die leeft en werkt in de geest van Erasmus. Een stadsgenoot die op geheel eigen wijze verslag doet van misstanden in onze tijd. Dan heb ik het natuurlijk over beeldend kunstenaar Peter Koole.
Hij, voor wie rang noch stand veilig is, ageert niet tegen bepaalde personen, maar tegen het kwaad in het algemeen.
Dit citaat uit Lof der Zotheid omschrijft u ten voeten uit, meneer Koole. Net als Erasmus strijdt u tegen onrecht, tegen dingen die overduidelijk niet pluis zijn.
Soms is het kwaad open en bloot, soms zit het verborgen. Dan legt u de vinger op de zere plek en maakt het zichtbaar voor iedereen. Erasmus deed dat met woorden, u doet het met verf. En soms met geverfde woorden.
Onrechtvaardigheid raakt u diep. Zo zeer zelfs, dat sommige zaken u niet loslaten. U duikt dan vol overgave in het blootleggen van die wantoestand. U verzamelt informatie uit de media, leest boeken en probeert de achtergronden te begrijpen.
Om het onrecht vervolgens op het doek aan de kaak te stellen. Om mensen te informeren of eraan te herinneren.
foto: Peter van Wijk
Een bekend voorbeeld is uw werk over de val van Srebrenica. Het verlies van zoveel levens, gevolgd door een jarenlange strijd voor erkenning tekent de nabestaanden. Uw doeken maken de gevolgen van die dramatische gebeurtenis duidelijk.
Juryrapport toekenning Lof der Zotheidspeld aan beeldend kunstenaar Peter C. Koole
Het Comité Erasmus, Icoon van Rotterdam heeft de Lof der Zotheidspeld 2022 toegekend aan de Rotterdamse schilder Peter Koole (Middelburg, 1958) voor zijn geëngageerde werk. Koole ontvangt de prijs op donderdag 27 oktober in de Burgerzaal van het Rotterdamse stadhuis uit handen van Burgemeester Aboutaleb, tijdens de viering van de verjaardag van Desiderius Erasmus.
De schilderijen van de Rotterdamse beeldend kunstenaar Peter Koole (1958) zijn stille, des te meer indrukwekkende getuigenissen van dramatische en onrechtvaardige gebeurtenissen die de wereld schokken. Gebeurtenissen die voor korte of langere tijd de media beheersen om daarna meestal weer naar de achtergrond te verdwijnen. Helaas moeten we vaak later erkennen dat juist deze gebeurtenissen van historische betekenis zijn gebleken en dat we ze hadden kunnen lezen als signalen, zo je wilt als waarschuwingen voor de toekomst.
De val van Srebrenica, de ramp met de MH17, de moord op de Russische journaliste Anna Politkovskaja, de arrestatie van de leden van Pussy Riot, zijn enkele van de onderwerpen die hij in beeld brengt.
Siebe Thissen, voormalig hoofd beeldende kunst & openbare ruimte bij het Centrum Beeldende Kunst Rotterdam, droeg hierna zijn lezing
“ERASMUS ALS MOREEL KOMPAS IN TIJDEN VAN OORLOG”
over Jan Mispelblom Beyer en Rotterdam voor:
Op 20 september 1941 deed Jan Mispelblom Beyer zijn Intrede bij de Remonstrantse Gemeente te Rotterdam. In een volgepakte Arminiuskerk werd de zojuist beroepen predikant uit Leiden geïntroduceerd als een leraar met een open blik – als een denker en doener die bewezen had de werkelijkheid te kunnen doorgronden. Hoe benard en benauwd die werkelijkheid sinds mei 1940 ook was, van de nieuwe predikant werd verwacht dat hij de noties van geloof, hoop en liefde fier overeind zou houden.
Jan Mispelblom Beyer
De beroeping van Mispelblom Beyer in Rotterdam gold als een daad van verzet in oorlogstijd. Want de reputatie van deze theoloog was niet onomstreden. Hij was een van de belangrijkste spreekbuizen van de vredesbeweging in Nederland. Mispelblom Beyer was pacifist, antimilitarist en religieus-anarchist. Hij was bevriend met Clara Wichmann en Henriëtte Roland Holst, en schreef talloze artikelen voor tijdschriften als De Wapens Neder, Bevrijding en Vredesstrijd. In zijn bijdragen hekelde hij de oorlog en het militarisme; hij propageerde de dienstweigering en verwierp kolonialisme en racisme. Ook kwalificeerde hij de discriminatie van vrouwen als een gruwelijk onrecht. Bovendien was hij zeer actief in de antimilitaristische vereniging Kerk en Vrede, opgericht in 1924 door de Leidse hoogleraar Gerrit Jan Heering, bij wie hij theologie en filosofie had gestudeerd. Zijn leermeester was in de jaren 1930 driemaal genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. En nu zat Heering in de voorste banken van de Arminiuskerk.
Kerk en Vrede stond echter hoog op de lijst van verdachte organisaties die door de Nederlandse Centrale Inlichtingendienst in de gaten werden gehouden. In een geheim rapport uit 1939 werd het profiel van Mispelblom Beyer in staccatovorm opgetekend: links-extremistisch persoon; anarchistisch-antimilitaristisch spreker; voorzitter Kerk en Vrede te Leiden; voorzitter van de Internationale Antimilitaristische Vereniging; bestuurslid Jongeren Vredes Actie; lid van het Amnestiecomité voor de Bemanning van de Zeven Provinciën; redacteur van Vredesstrijd; lid van het Comité voor Indische Ballingen; ondertekenaar Dienstweigeringsmanifest Mobiliseren. In een hypernerveus tijdvak waarin soldaten werden gemobiliseerd tegen een mogelijke inval van het Derde Rijk gold Mispelblom Beyer als staatsgevaarlijk. Hoewel het geloof in het gebroken geweertje sinds 1940 danig op de proef werd gesteld, telde Kerk en Vrede nog bijna vijfduizend leden, onder wie meer dan driehonderd predikanten. Twee jaar eerder was het lidmaatschap van deze vereniging al voor ambtenaren verboden verklaard. Bij veel kerken waar dominees van Kerk en Vrede predikten, stonden in 1939 en 1940 militairen op wacht om toe te zien dat er geen gemobiliseerde soldaten naar pacifistische preken zouden luisteren.
