Stichting Erasmushuis

voorzitter van het Comité Erasmus icoon van Rotterdam

Mevrouw de wethouder, mevrouw Gonçalves, familieleden en vrienden van mevrouw Gonçalves, geachte aanwezigen: welkom bij de viering van de 557ste verjaardag van Desiderius Erasmus.

Dit jaar is het 75 jaar geleden dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd aangenomen. Vele aspecten van het gedachtegoed van Erasmus hebben bijgedragen aan het tot stand komen van het concept mensenrechten. Reden voor het Comité Erasmus om dit jaar “Mensenrechten” als thema van onze verjaardagsviering te kiezen.

Het Comité Erasmus, icoon van Rotterdam, bestaat uit 16 Rotterdamse instellingen en organisaties die samenwerken met het doel om Erasmus tot HET boegbeeld van zijn geboortestad te maken.

Wij hebben als belangrijkste doelen het gedachtegoed van Erasmus onder de Rotterdammers uit te dragen: immers, hij staat voor vrijheid van meningsuiting met wederzijds respect en tolerantie, voor het belang van dialoog met humor en ironie, maar ook voor het belang van kennis en educatie. Basisprincipes waarvan wij hopen dat iedere Rotterdammer ze omarmt.

Daarnaast bevorderen wij de bekendheid van Erasmus in het stadsbeeld en het gebruik van zijn naam – eigenlijk zijn merk – bij het positioneren van de stad Rotterdam in binnen-en buitenland.

door Han van Ruler

Professor Intellectuele Geschiedenis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en Vice-decaan van de Erasmus School of Philosofy (ESPhil)

Mevrouw de wethouder, hooggeachte laureaat, zeer geachte aanwezigen, 

I

Soms lees ik Erasmus en kan mij zijn beeldtaal maar nauwelijks boeien. Neem bijvoorbeeld zijn lofprijzing van Alexander Stewart, de bastaardzoon van de Schotse Koning die bisschop van St. Andrews zou worden en met wie Erasmus in Siena nog onder één dak had gewoond toen hij de jongen retorica en Grieks onderwees. Alexander wordt door Erasmus afgeschilderd als het allerbraafste jongetje van de klas. Elke dag werkte hij aan zijn studies. In de namiddag wijdde hij zich aan muziek en aan zang, maar als hij ’s avonds ging eten, ging dat altijd weer gepaard met voorleessessies uit stichtelijke literatuur. De tiener, schrijft Erasmus instemmend, maakte enkel tijd vrij voor de uitoefening van zijn godsdienst… en natuurlijk ook nog om te slapen. Als hij al eens tijd had voor iets anders, zocht hij geen ontspanning, maar stortte hij zich op het lezen van de historieschrijvers. Een voorbeeldige jongen, kortom, geheel aan de muzen en vooral aan Christus gewijd. 

Wij brengen vandaag Erasmus en de mensenrechten bij elkaar, maar is Erasmus daar wel modern genoeg voor? Rotterdam is dan een heel moderne stad, maar Erasmus lijkt soms hopeloos verouderd. Mensenrechten bestonden in zijn tijd nog niet en aandacht voor individuele keuzes bij het inrichten van je persoonlijke leven al helemaal niet. Wat hebben we in een tijd waarin we vooral elkaars passies bewonderen aan een denker die zich daar continu minachtend over uitliet en die alleen deugd, ijver en stichtelijke vroomheid prijst? Wat moeten we in onze tijd van globalisme en diversity-vraagstukken [bovendien] met een theoloog die een Christocentrisch wereldbeeld vertegenwoordigt? En wat moet onze Speld-laureaat Lilian Gonçalves – Ho Kang You, die in haar Mandeville-lezing van 2007 (natuurlijk ook hier in Rotterdam) als geen ander de schaduwkanten van “corporatisme, gemeenschapszin [en] hechte nationale eenheid” heeft benadrukt, met een denker die politiek zag als het aandacht geven aan het eigen volk, en die Plato en het Nieuwe Testament voorschreef als norm voor de gehele mensheid?

Namens het College van B&W sprak mw Natasha Mohamed – Hoesein, wethouder Armoedebestrijding, Schuldhulpverlening en Taal   

Goedemiddag allemaal, 

de Erasmusweek heeft dit jaar, zoals u weet, het thema ‘Mensenrechten in de stad van Erasmus’. Het thema is een eerbetoon aan het 75-jarig bestaan van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens.

Dat thema maakte dat de jury van de Lof der Zotheidspeld meteen aan u dacht, mevrouw Gonçalves- Ho Kang You. De jury was snel en unaniem in haar besluit.

Voor heel veel mensen bent u namelijk het icoon van mensenrechten en bent u een inspiratie. U startte vanuit de Surinaamse gemeenschap, maar uw licht straalt inmiddels ook ver daarbuiten. Niet zo vreemd dus dat de jury meteen aan u dacht, mevrouw Gonçalves- Ho Kang You. U maakt zich als jurist en mensenrechtenactivist al uw hele leven sterk voor rechtvaardigheid, voor een samenleving waarin iedereen gelijke kansen heeft, ongeacht kleur, herkomst of geloof. 

Voor dat belangrijke werk is wel een lange adem nodig. Grote veranderingen vragen nou eenmaal tijd, geduld en doorzettingsvermogen. En dat brengt u allemaal mee. 

Ik wil graag de Mandeville-lezing aanhalen die u in 2007 gaf. Daarin zei u het volgende, en ik citeer: 

‘Het individu verdient overal respect, bescherming en een veilige omgeving waarin hij of zij individuele keuzes kan maken. Dat vraagt goed bestuur van actieve overheden en inspirerend leiderschap, overal ter wereld.

Dit vereist uiteindelijk een moreel universalisme, waarin iedereen telt, gekoppeld aan respect voor legitieme verschillen, waarmee ruimte wordt gelaten of gemaakt voor pluriformiteit en individualisme.’ 

Einde citaat. 

Geachte wethouder, geacht Comité Erasmus en geachte aanwezigen, lieve vrienden en familie.

Vereerd en ook bedeesd ben ik dat door u, wethouder Natasha Mohamed – Hoessein, aan mij de Lof der Zotheidspeld is uitgereikt hier in het Stadhuis in Rotterdam. 

Rotterdam, mijn stad van aankomst in Nederland uit Suriname. Het was een mooie herfstdag in augustus 1964, toen ik met mijn moeder met de Nieuw Amsterdam de Rotterdamse haven binnenvoer. Het vlaggenschip van de Holland Amerikalijn torende hoog uit boven de Lage Landen. Dat was precies zoals ik dat uit de schoolboeken kende. 

Als 17-jarige zette ik parmantig voet aan wal, met een lange vlecht en een grote koffer vol ambities en vrolijkheid. 

Nu sta ik niet in de haven maar in de Raadszaal van Rotterdam en is aan mij de Lof der Zotheidspeld uitgereikt. Die wordt volgens het boekje jaarlijks aan een Rotterdammer toegekend. Wat een dwaasheid om nu een Amsterdammer te vereren! Wellicht had Erasmus daar niet van opgekeken. Hij was immers in de eerste plaats een wereldburger. Zo prijs ik mij met velen uit de diaspora gelukkig ook wereldburger te zijn. Met trots dragen we vanuit diverse perspectieven bij aan de verbinding en saamhorigheid in de Nederlandse samenleving die de onze is geworden. 

Er is geen beter moment om stil te staan bij de hedendaagse betekenis van het gedachtegoed van Erasmus, de man die onvermoeibaar pleitte voor verdraagzaamheid. Oorlogen razen om ons heen, zelden zijn we met zulke ongekende wreedheden geconfronteerd als de afgelopen weken. Het humanitair oorlogsrecht wordt met de voeten getreden. We kijken naar elkaar, je kijkt naar jezelf en voelt je machteloos. Je beseft eens te meer dat verdraagzaamheid een onvoltooid project is, daar moet steeds voor worden gestreden om het te verwerven. Juist nu is het van uiterst groot belang dat we ons blijven inzetten voor de gelijke toepassing van internationaal humanitair recht door alle partijen en daarvoor in actie te komen.