Het humanisme is een levensbeschouwing waarin de mens centraal staat. Humanisten gaan ervan uit dat mensen zelf betekenis aan het leven geven. Zij hechten bijzonder veel waarde aan zelfbeschikking: de vrijheid om op een manier te leven waar je zelf achterstaat.
Humanisme als levensbeschouwing wordt ook wel seculier, modern of eigentijds humanisme genoemd. In deze denkwijze staan de mens en de menswaardigheid centraal. Het humanisme (lat: humanus = ‘menselijk’) gaat uit van vrijheid, rede, ethiek en rechtvaardigheid. Het gaat om de vraag hoe mensen een aangenaam en gelukkig leven kunnen leiden. Het bovennatuurlijke en het spirituele spelen hierbij geen rol in het bepalen van een menswaardige moraal.
Renaissancehumanisten
Het woord humanist duikt voor het eerst op aan het eind van de 15e eeuw voor bekleders van een bepaalde leerstoel, vergelijkbaar met de naam jurist. Grote denkers zoals Thomas More en Erasmus waren voorlopers van de moderne humanisten. Zij spraken zich uit voor vrijheid en tolerantie binnen de kerk, die toen enorme invloed had op de samenleving in Europa.
Humanismus
De term Humanismus werd in 1808 geïntroduceerd door de filosoof Friedrich Immanuel Niethammer. Hij bedoelde daarmee de pedagogische houding om het onderwijs – en dan vooral taal en literatuur – te beoordelen als doel op zich, in plaats van in termen van praktisch (materieel) nut.
Cicero
Het uitgangspunt van het humanistische gedachtegoed kwam van de oud Romeinse politicus Cicero. Cicero (106 – 43 v.Ch) sprak als eerste over het concept van ‘menselijkheid’ of ‘humaniteit’ (humanitas). Volgens Cicero onderscheidt de mens zich door taal van de dieren en beleeft de mens in het leren en onderhouden van talige communicatie haar menselijkheid. Hieruit volgt de gedachte dat de cultivering van taal mensen in staat stelt tot filosoferen en morele ontwikkeling en daarmee de nobelste menselijke activiteit is.
Erasmus
Erasmus is één van de beroemdste christelijke humanisten. Hij maakte vertalingen van het Oude Testament, zodat mensen de Bijbel zelf konden lezen en interpreteren. In latere tijden nam het humanisme afstand van de kerk en werd het gedachtegoed seculier.
Humanistisch Verbond
Halverwege de 19e eeuw groeide dit intellectuele, niet-christelijke gedachtegoed tot het moderne humanisme, waarvan de uitgangspunten in 1973 werden vastgelegd in het Humanistisch Verbond. Een aantal uitgangspunten van dit verbond zijn het recht op leven, verantwoordelijkheid voor goede zorg, universele mensenrechten, recht op educatie en zelfbeschikking.
Ook humanist?
Plato, Socrates, Erasmus maar bijvoorbeeld ook Angelina Jolie… Het zijn allemaal humanisten omdat ze bepaalde eigenschappen of ideeën uitdragen die kenmerkend zijn voor het humanisme.
- U gaat uit van de onafhankelijkheid en kracht van de mens
- U wijst elke vorm van fundamentalisme en dwang af
- Democratie is volgens u de beste bestuursvorm
- U bent voor scheiding van kerk en staat
- U bent voor gelijkwaardigheid en gelijke behandeling ongeacht sekse, ras, afkomst, geaardheid, leeftijd en levensovertuiging
- U staat voor een tolerante samenleving
- U erkent dat uw mening kan veranderen op basis van nieuwe ervaring of info
- U voelt de plicht om zorg te dragen voor de natuur en wil onnodig lijden van dieren voorkomen.